कलिंगड व खरबूज :-

प्रस्तावना :-

महाराष्ट्रामध्ये कलिंगड व खरबूज हि दोन पिके घेतली जातात .महाराष्ट्रात कलिंगडाची लागवड अंदाजे ६६० हेक्टर  क्षेत्रावर तर खरबूजाची लागवड २३८ हेक्टर क्षेत्रावर केळी जाते महाराष्ट्रात दोन्ही पिके उन्हाळी हंगामांत नदीच्या पात्रात तसेच बागायती पिक म्हणून घेतले जाते.

कच्चा कलिंगडाची बह्जीतासेह लोणच्यासाठी रसाचे सरबत उन्हाळ्यात फार चविष्ट व थंडगार असते खरबुजाचे फळ मधुर व स्वादिष्ट असते. त्याला एक प्रकारचा सुघंध असतो.या फळामध्ये चुना,फॅस्फरस हि खनिजे व अ,ब,क जीवनसत्वे काही प्रमाणात असतात. 

जमीन व हवामान:-

मध्यम काळी पाण्याची निचरा होण्याची जमीन या पिकास योग्य असते.या पिकांकर्ता जमिनीचा सामू ५.५ ते ७ योग्य असतो.दोन्ही पिकासात्ठी उष्ण व कोरडे हवामान आणि भरपूर सूर्यप्रकाश आवश्यक असतो.वेलींची वाढ होण्याकरिता २४ अंश सेल्सिअस ते २७ अंश सेल्सिअस तापमान उपयुक्त असते .

तापमान कमी अधिक वाढ झाल्यास म्हणजेच १८ अंश सेल्सिअस च्या खाली व ३२ अंश स्र्ल्सिअस च्या वर गेल्यास वेलींच्या वाढीवर व फळ धारणेवर विपरीत परिमाण होतो.२१ अंश सेल्सिअस पेक्षा कमी तापमान असल्यास बियांची उगवण होत नाही.

लागवड हंगाम:-

या पिकांची लागवड जानेवारी ते फेब्रुवारी महिन्यात केळी जाते.

बियाण्याचे प्रमाण:-

कलिंगडाची हेकॅत्री २.५ ते ३ किलो बियाणे व खरबूजासाठी हेक्टरी १.५  ते २ किलोबियाने पुरेसे असते.पेरणीपूर्वी प्रती किलो बियाणास ३ ग्रॅम थायरम चोळावे.

पूर्वमशागत :-

शेतास उभी आडवी नांगरणी करून ढेकळे फोडून काढावी व एक वखरणी द्यावी .शेतात चांगले चांगले कुजलेले १५ ते २० गाड्या शेणखत टाकावे.नंतर वखरणी करावी.

लागवड:-

कलिंगड व खरबूजाची लागवड बिया टोकून करतात कारण त्यांचीरोपे स्थलांतर सहन करू शकत नाहीत या पिकांचीलाग्वाद खालील प्रकारे केली जाते.

आळेपद्धत :-

ठराविक अंतरावर आळेवरून त्यात शेणखत मिसळून मध्यभागी ३-४ बिया टोक्याव्यात .

सारी वरंबा पद्धत -२*०.५ मीटर अंतरावर कलिंगडाचे तर खरबूजा साठी १*०.५ मीटर अन्तर्वर३ ते ४ बिया टोकून टाकाव्यात .

रुंद गादि वाफ्यावर लागवड :-

या पद्धातीत्लाग्वाद रुंद गादीवाफ्याच्या दोन्ही बाजूंना करतात .त्यामुळे वेळ गादीवाफ्यावर परसतो व फळे पाण्याच्या संपर्कात ण येत खरबहोत नाहीत.यासाठी ३ ते ४ मी.अंतरावर सरीपडून सरीच्या बगलेत दोन्ही बाजूंना १ ते १.५ मी. अंतरावर ३ ते ४ बिया टाकाव्यात.

खाते व व्यासाथापन:-

दोन्ही पिकासाठी ५० किलो नात्र ,५० किलो स्फुरद व ५० किलो पालाश लागवडीपूर्व द्यावा व लागवडीनंतर १ महिन्यांनी ५० किलो नत्राचा दुसरा हप्ता द्यावा . जमिनीच्या मगदुराप्रमाणे पिकास पाणी द्यावे वेलीच्या वाढीच्या काळात ५ ते ७ दिवसांच्या अंतराने व फळधारणाहोऊन फळ वाढू लागल्यावर ८ ते १० दिवसांच्या अंतराने पाणी द्यावे. उन्हाळी हंगामात कलिंगडालासाधारणपणे १५ ते १७ पाळ्या द्याव्या लागतात .

आंतरमशागत :-

बीउगवून वेळ पूर्ण वाढीला लागेपर्यंत आजूबाजूने सर्व तण काढून रान भुसभुशीत ठेवावे रानातील म्होठले तन हातानी उपटून टाकावे भारी जमिनीत बी पेरल्यानंतर पाणी देऊ नये.कारण अशा जमिनीत पाणी सुकल्यानंतर वरचा थरकडक होतो.अशा जमिनीस प्रथमत:पाणी देऊन वाफसा आल्यानंतर बी टोकावे.

वाण:-

अर्काज्योती :-

हि संकरीत जात असून फळ मध्यम ते मोठ्या आकाराचे फिकट हिरव्यारंगाचे व गडद हिरवे पट्टेअसलेले असू गरगडद गुलाबी व गोड असतो.हि जात साठणुकीसव वाहतुकीस उत्तम आहे. हेक्टरी उत्पादन ८०० क्विंटल  मिळते .

अर्का माणिक :-

या जातीच्या फळांचा आकार अंडाकृती ,साल पातळ हिरव्या रंगाची असून गडद हिरवे पट्टे असतात.फळाचे वजन ६ किलो पर्यत असते. हेक्टरी उत्पादन ६०० क्विंटल मिळते.

आशियाई यामाटो-

हि जपानी जात असून मध्यम अवधीततयारे होते.फळांचे सरासरी वजन ७ ते ८ किलो असते.फळ फिकट रंगाचे व गडद पट्टे असलेले असते.गर गडद गुलाबी व गोड असतो.

शूगर बेबी :-

हि जात महाराष्ट्रात लोकप्रिय आहे.फळ मध्यम आकाराचे ४ ते ५ किलो चे असून फळाचा रंग कळपात हिरावअसून गर लाल अत्यंत गोड असून बिया लहान असतात .

न्यू हॅम्प शायर :-

 हि जात फाळाची लवकर येणारी जात अंडाकृती असून साल पातळ हिरव्या रंगाची व त्यावर हिरवे पट्टे असणारी असून गर गडद लाल व गोड असतो .

या शिवाय दुर्गापूर केसर,अर्का मणिक,पुसा बेदाणा या जाती लागविडीस योग्य आहेत.

टरबुज:-

पुसा शरबती :-

या जातीची फळांचा आकार गोल,किंचित लांबट ,साल खडबडीत जाळीयुक्त आणि मधून मधून हिरवे पट्टे,गर नारंगी रंगाचा व जड असतो. 

हरा मधु :-

हि जात उशिरा येणारी असून फळांचा आकार गोल असतो . फळाची वरची साल पंढरी असून त्यावर खोलगट हिरवे पट्टे असतात गर फिकट व हिरव्या रंगाचा गोड असतो,

अर्का राजहंस -

हि लवकर येणारी जात असून फळ मधम ते मोठे १ त्ये १.५ केलोचे असते . साल मळकट पांढरे असते. फळ गोड सून साठवानुकीस उत्तम असते.हेक्टरी उत्पादन ३२० क्विंटल मिळते .

दुर्गापूर मधु-

मध्यम अवधीत तयार होणारी जात असून फळे लांबट लहान  असून साल फिक्कट हिरव्या रंगाची असते व हिरव्या रंगाच्या धरी असतात .गर फिक्कट हिरव्या रंगाचा गोड असतो.

अर्का जीत :-